ثبات تابع تقاضای پول و هدفگذاری رشد پولی در ایران

تحقیق پیش‏رو در پی یافتن پاسخی برای این پرسش اساسی است که آیا رابطه تعادلی بلندمدت بین اجزای تشکیل‏دهنده تابع تقاضای پول در ایران وجود دارد یا خیر؟ به عبارت دیگر، این سوال مطرح شد که آیا یک تابع تقاضای پول باثبات در ایران وجود دارد که بتوان سیاستهای کلان را بر مبنای آن تنظیم کرد؟ از آنجاییکه تورم از اساسی‏ترین عوامل تعیین‏کننده تابع تقاضای پول است (که هزینه فرصت نگهداری پول را نشان می‏دهد) و به دلیل شکسته شدن رابطه تنگاتنگ تورم و نقدینگی که از سال 1379 به بعد مشاهده شده است، ثبات تابع تقاضای پول در ایران با دیده تردید نگریسته شد و این فرضیه مطرح گردید که: تابع تقاضای پول در ایران بی‏ثبات است. جهت بررسی ادعای فوق، در ابتدای امر مفاهیمی چون «پول»، «تقاضای پول» و «ثبات تابع تقاضای پول» مورد مداقه و بررسی قرار گرفتند. بررسی تعاریف مختلف ارائه شده در مورد مفهوم پول نشان داد که هیچ‏گونه اجماعی در مورد این مفهوم وجود ندارد و به تبع آن در مورد مجموعه‏های پولی شناسایی شده نیز اتفاق نظری وجود ندارد. لذا روش تجربی در شناسایی پول انتخاب گردید و در نتیجه مجموعه موزون پولی (w2m) به عنوان متغیر وابسته در تابع تقاضای پول برگزیده شد. «مبانی نظری» و «پژوهشها و مطالعات تجربی مشابه در زمینه تقاضای پول» نیز ما را در انتخاب متغیرهای مستقل یاری رساندند. در نهایت مدل تقاضای پول ایران با مبنا قرار دادن فرمول ریشه دوم (مدل بامول- توبین) به گونه‏ای تصریح گردید که در آن مجموعه موزون پولی حقیقی به عنوان متغیر وابسته و تولید ناخالص داخلی حقیقی، نرخ تورم و نرخ ارز بازار آزاد به عنوان متغیرهای توضیحی معرفی گردیدند. در گامهای بعدی (فصل مربوط به محاسبات کمی)، پس از تخمین تابع مجموعه موزون پولی (w2m)، محاسبه مقادیر آن و قرار دادن این مقادیر در تابع تقاضای پول ایران ، ثبات تابع پیش گفته به روش جوهانسن- جوسیلیوس مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از وجود رابطه تعادلی بلندمدت بین اجزای تشکیل دهنده تابع تقاضای پول ایران می‏باشد؛ لذا با اطمینان 95 درصد می‏توان ادعا کرد که تابع تقاضای پول ایران در فاصله سالهای 89-1339 باثبات بوده است. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، حتی با وجود بازارهای توسعه نیافته مالی در ایران اعمال سیاستهای پولی توسط بانک مرکزی می تواند به عنوان ابزار شتاب و بازوی توانای توسعه آشکار گردد. نتایج به ما نشان می‏دهد یکی از شروط لازم جهت هدفگذاری رشد پولی و انتخاب متغیر پول به عنوان متغیر تحت کنترل بانک مرکزی، که همانا ثبات تابع تقاضای پول در ایران می باشد، مهیا است.